No artigo anterior, D. Enrique falaba dun persoeiro moi coñecido no noso pobo, Xoquín das Herbas; neste de hoxe, fálanos doutro tamén moi sonado no seu tempo, Toribio Mamed Casanova, alias “Toribio”. Bandoleiro que tivo a súa zona de actuación por unha boa parte de noso concello, o de Mañón e o de Ortigueira.

Este personaxe de lenda, foi un dos escollidos para “As Pontes en pezas” e ten o seu mural na praza da Capela do Carme, onde se pode ver acompañado dunha pega, animal que dis que o avisaba da chegada da Garda Civil ou doutros perigos.

Esta obra foi realizada polo artista Nove Noel (Rianxo) entre os meses de agosto e setembro do ano 2020 nun lateral do grupo de vivendas Calvo Sotelo.

Como os anteriores tamén está recollido por D. Xabier Martínez e tamén recollido no galego que falaba D. Enrique, polo tanto non normativo.


TORIBIO MAMED CASANOVA

Voulles contar quen era Toribio Mamed Casanova, coñecido bandoleiro, que actuou entre os montes que están entre As Pontes e Ortigueira. A finais do século pasado e comezos do presente, tivo en medio de pánico á nosa comarca Toribio Mamed Casanova, de quen escribeu longamente o escritor don Ramón del Valle Inclán. Nesas datas sonaban en España dous bandoleros famosos. No norte Mamed Casanova, e no Sur (en Andalucía) Diego Corrientes. Mamed Casanova naceu na parroquia de As Grañas do Sor.

No seno dunha familia pobre, e foi un ladronzuelo desde pequeno. Era un diestro tirador, tíñalle medo á Garda Civil, pedía comida ou unha limosna sen agresividade., pero ó facelo co rifle na man tiña amedrentada a toda a comarca. Moveuse na zona entre As Pontes e Ortigueira. A súa captura ocurreu no ano 1902 con unha emboscada que lle preparou o entón Cura do Freixo, don Basilio Poupariña. Este cura tuvo preparado na casa dous guardas civiles escondidos nun local, o lado do pasillo que tiña na entrada da casa, no patio de abaixo, e máis dous paisanos. Saleu a moverse por alí, coñecendo que estaba movéndose por alí Mamed Casanova. Toribio pideulle unha limosna, el díxolle que lle daba a merenda, que viñera merendar á casa rectoral.

El sospechou xa a emboscada, pero ó final, titubeando, accedeu vir comer á casa rectoral. O cura tíñalles posto como contraseña ós guardias, e ós dous paisanos que tiña para apresalo que daría un zapatazo, ou un taconazo no chan. E díxolle a Toribio que comera, que el que tiña frío ós pés, que se ía a mover un pouco. Deu o tocanazo no chan, e abalanzáronse encima del os dous guardias e os dous paisanos.

Entablouse unha pelea descomunal na que o mismo Toribio fireu un guardia. E un gurardia disparoulle causándolle ferida grave. Entón Toribio deuse por vencido, e el mismo pideu confesarse co cura, a pesar de que lle fixera esta faena. Esto quere dicir que Toribio, a pesar de ser un bandoleiro, era un home crente.

A xusticia tiña prometida unha recompensa a quen lle fixera a capatura, e ó ser o cura, entón a reina de España María Cristina de Ausburgo, viuva de Alfonso XIII, premiou a este señor cura, facéndoo capellán da Casa Real. Despois de facerlle as curas, el non morreu no momento, foi de presidiario a Ceuta, donde botou moitos anos, e ó final, cando ía vello, xa deixárono libre, e volveu por aquí, dice a xente que viña en plan de mendigo, xa vello e achacoso.

Texto e fotografías aportados por D. Xose María López Ferro, director do Museo Etnográfico Monte Caxado de As Pontes coa aprobación de D. Javier Martínez Prieto, sacerdote actual da UPA de Ortigueira a quen agradecemos o seu traballo e colaboración.