Co cruceiro de hoxe xa levamos uns quince aproximadamente e aínda non rematamos, se preguntáramos á xente de As Pontes cantos coñece, igual nos dirían media ducia. O que pretendo con estes artigos é que se coñezan, que se valoren e que se aprenda a respectalos pois son un ben patrimonial que debemos coidar para as vindeiras xeracións. O exemplar do que vou falar é:
O CRUCEIRO DA FAEIRA – IGREXA DE SAN PEDRO
Interesante cruceiro, pois xunto co da Capela do Carme, a Virxe representada no reverso, ten ao Neno Xesús no colo. E como naquel é unha Virxe do Carme a imaxe esculpida.
É este un cruceiro feito, todo el, en pedra de granito, moi ben elaborado e proporcionado en conxunto.
Localización:
Sitúase este cruceiro no lateral esquerdo do adro da Igrexa de San Pedro da Faeira e pegado á pista que por alí baixa. No campeiro existente ao pé da igrexa e acompañado de carballos, que lle confiren un aspecto especial.
A Plataforma:
A plataforma está composta por catro chanzos cuadrangulares, que se aprecian mellor pola parte de abaixo do mesmo, a que dá ao cemiterio. Pola parte de enriba, e por mor do paso cimentado cara a igrexa (pouco afortunado, polo que afecta ao conxunto do cruceiro, e por estar feito sobre a grada inferior do mesmo) e o empinado do terreo, só se lle ven tres. O asfaltado da pista tamén tapa parte da cuarta grada. Atopámonos con outro caso no que asfaltados e cimentacións van restándolle a altitude ao cruceiro e rompendo a súa estética, a súa grandiosidade. E, unha vez máis, tamén o pouco respecto cara o noso Patrimonio, pois cando se fan actuacións de calquera tipo debérase ter en conta de que forma van a afectarlle ao monumento, é dicir, facer un estudo previo e ver a posibilidade de actuación que menos dano faga.
O Pedestal:
No pedestal prismático con remate alto de moldura en bocel. Polo lateral dereito (o da parte que dá á igrexa) leva unha inscrición na que pode lerse, non sen dificultade:
ESTE CRUZERO SE
YZO A CUENTA DE LA
FABRICA SIENDO CURA
D JOSE TROITIÑO DE
1823
Data que nos sinala a súa construción e que se fixo a conta dos cartos da Igrexa de San Pedro sendo crego nela D. José Troitiño. E supoño que costeado polos fregueses.
Polas outras caras non se lle aprecian signos de escrita.
Coido que estas escrituras nos cruceiros deberan de conservarse dalgunha maneira para evitar, no posible, a súa erosión e desgaste, pois como xa sucede nalgún caso (coma no da Capela do Carme), co paso do tempo serán ilexibles e esquecerase a data e as intencións polas que foron erixidos.
O Varal ou Fuste:
O fuste é de típica sección octogonal, aínda que o comezo e o remate son a xeito cadrado. Na súa parte inferior encaixado no centro do pedestal que remate en bocel e na súa parte superior leva polos catro laterais un rombo en relevo dentro dun rectángulo rebaixado.
Pola cara que da á parte de arriba, a do anverso ou a do Cristo, leva en relevo gravados os símbolos da Paixón e neste orde (de abaixo cara arriba): escada, espada e, ao seu carón, flaxelo, tenaces, martelo e tres cravos. (Típicos en varios exemplares deste concello, agás o de levar xuntos a espada e o flaxelo). Ditos símbolos ocupan toda a cara do varal e son de maior tamaño que outros observados noutros cruceiros.
O grosor do fuste é o normal, sen sobresaír coma noutros casos. Está ben proporcionado en relación co resto do conxunto.
O Capitel:
O capitel deste cruceiro é tronco piramidal invertido e leva volutas ou espirais angulares nas catro esquinas, oito en total. Estreito, aínda que ben traballado e proporcionado coma o resto do cruceiro.
As catro caras do capitel son iguais e en cada una delas pódense apreciar, entre voluta e voluta, a testa dun anxo e debaixo dela e das volutas as ás.
É un capitel típico desta zona.
A Cruz:
É unha cruz latiña de sección octogonal. Ben traballada, sobre todo nos seus extremos, xa que son abertos e florenzados cun botón no medio.
Dúas figuras de bo tamaño. No seu anverso o Cristo, coa súa Paixón reflexada nos símbolos do varal ou fuste, e no seu reverso a Virxe co neno, unha Virxe que semella ser a do Carme co Neno no colo.
Se algo é de destacar neste cruceiro é os seus relevos e imaxes, xa que son de bo tamaño e moi ben labradas.
A Cruz anverso, O Cristo:
Atopámonos cun Cristo moi ben traballado e de bo tamaño. Enriba cartela horizontal, ilexible, e con pregues nos extremos. Leva a testa coroada de espiñas, cunha coroa ben visible, eu diría que esaxerada, ao igual co pelo e a barba. A testa, coma na maioría dos casos, lixeiramente inclinada cara o lado dereito. Os ollos entornados case pechados.
A figura non está moi afastada da cruz, malia a súa inclinación da testa.
As mans medio abertas cun cravo de gran cabeza en canda unha. Torso moi marcado, así coma o seu embigo (o primeiro caso que observei). O peito, as costelas, diafragma e ventre moi destacados e elaborados.
Pano de pureza moi traballado e atado cun cordón cara o lado dereito, cun pregue do pano moi esaxerado.
O pé dereito enriba do esquerdo e atravesados por un único cravo.
En conxunto amosa un Crucificado moi elaborado.
A Cruz reverso, A Virxe:
Amosa este cruceiro unha imaxe moi especial por varios motivos que imos expoñer deseguido: Primeiro é unha imaxe da Virxe do Carme co Neno Xesús no colo, cousa que é escasa na nosa Galicia, e que xunto ao Cruceiro da Capela do Carme serían os dous conxuntos con dita representación no noso concello. Segundo, a Virxe vai erguida sobre dunha peaña case cadrada e con rebaixe inferior, asentada na testa dun anxo moi ben traballada, na que se poden apreciar moi ben as faccións do querubín o mesmo cas ás ao redor do seu pescozo. E terceiro, o seu tamaño, xa que é un exemplar de bo tamaño.
A Virxe do Carme representada leva un escapulario colgado da súa man dereita. O Neno Xesús apoiado no brazo esquerdo, aínda que tamén terma del coa man dereita. Leva manto sobre as roupas.
Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración
Unidad Pastoral As Pontes 