Trasladámonos a outra parroquia de As Pontes, neste caso ao Deveso e visitamos un cruceiro (dos clasificados incompletos pois non ten imaxes da Virxe nin do Crucificado) pequeno e rexio, de mediados do século XIX e que no seu estilo e formas parece único no Concello. Estou a falar do:

CRUCEIRO DO DEVESO

Cruceiro pequeno, mais groso, forte e rexio. O material co que está feito é pedra de Moeche, ou pedra de serpentina (toelo). Comeza a deteriorarse polo paso do tempo e pola construción do camiño á Igrexa; ao quedar no cómbaro do campeiro que queda máis alto co camiño, vaise desfacendo este e a grada ou apoio está bastante deteriorada por ese lado.

Localización:
Situado no curto camiño que baixa dende a pista á Igrexa e extra-muros dela. Na marxe dereita do mesmo.

A Plataforma:
Está formada por dous chanzos ou gradas, a inferior bastante deteriorada por mor do que xa temos dito. De non mirar por el, é moi probable que co tempo remate por caer, pois a base estase indo co terreo.
As dúas gradas son case cadradas. A inferior case está desaparecida, máis visible pola parte traseira. A superior, pola parte traseira, vese tamén partida. Precisaría unha intervención urxente, na base, de afianzamento do chan. (Hoxe descoñezo como está, mais esta era a súa situación cando eu o visitei no ano 20

Pedestal:
É de base prismática cuadrangular, sobresae unha moldura e, na parte de enriba, leva mediacana.
É un pedestal pequeno, máis fermoso na súa feitura. Sinxelo e traballado.

Varal:
Atopámonos neste caso cun dos varais máis grosos e rexios de todos os cruceiros do municipio. Non é moi alto, o que lle confire un aspecto ao conxunto de baixo ou pequeno, aínda que en certo modo, o tamaño da cruz compensa algo o do varal.
É de sección octogonal, con base cadrada e parte superior tamén cadrada. Liso, sen figuras nin inscricións.
Encaixado perfectamente no pedestal, aínda que a parte cadrada sobresae bastante do mesmo – case o dobre da superior – dándolle aspecto de rixidez e forza ao conxunto.
Na parte superior semella que atravesa un sinxelo e pequeno capitel para chegar ata debaixo da cruz; mais non é así, remata baixo o capitel.

Capitel:
Como xa apuntei antes, é un capitel sinxelo e pequeno en aparencia, pois a realidade é que leva unhas molduras enriba do varal, logo sobresae como se fose unha continuación do fuste e a continuación, reducindo a sección cadrada, como unha base baixo a cruz. Esta base vén sendo unha metade da outra parte que vai despois do capitel cara a cruz.
É un exemplar único e raro na súa feitura. Mais todo o conxunto é especial e de feitura única, de todos os exemplares do concello ningún se lle semella, nin na feitura, nin no tamaño.

A Cruz:
Atopámonos cunha cruz tamén rexia e forte pola súa feitura, lisa, sen imaxes, mais cunha inscrición da persoa que o mandou facer e erixir, e o ano. No brazo superior vertical leva escrita a palabra POR, nos horizontais PEDRO CAO ANO DE 1860, a palabra DE vai escrita como era común para abreviar co E dentro do D. En conxunto lese:

POR

PEDRO CAO ANO DE 1860

Como xa dixen, é lisa, non leva imaxe do Cristo nin da Virxe. É unha cruz de sección octogonal con base cadrada, fortemente potenzada a xeito cadrado cara os estremos dos brazos. Na base da mesma, leva unha sección cadrada alta que apoia directamente sobre a sección cadrada e estreita do capitel.

Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración.