E seguindo unha vez máis no Freixo e moi preto da súa Igrexa, concretamente fronte dela, hai unha finca na que está situada a reitoral e ten un peche de pedra. Nunha destas pedras do muro e que está tirada no chan, decateime da presenza desta cruz riscada.

CRUZ RISCADA NUNHA PEDRA TIRADA DO MURO QUE PECHA A FINCA DE REITORAL DO FREIXO

Seguindo o muro de peche da finca da Reitoral do Freixo cara abaixo, atopeime cunha pedra tirada no chan e cunha cruz riscada. O máis probable é que estivera no muro, hoxe está no camiño, ao pé do muro. Ten unha cruz latina riscada, bastante desgastada pola erosión e o paso do tempo. Asemade que o lugar onde está tamén tivo que ver no seu desgaste. Decateime dela de casualidade e polo musgo que cubría o a parte riscada. Este é un caso claro dunha cruz que se vai perder, pois a pedra corre o risco de partirse ou que a collan para outra utilidade. En principio non se sabe cal era o seu emprazamento orixinal, probablemente o muro, máis non é seguro.

O que sí está claro é que é un claro exemplo da situación do noso patrimonio: abandonado, polo chan e sen darlle importancia. Atopeina a altura da última casa que hai a esquerda seguindo o camiño que baixa por diante da casa reitoral, pegado ao muro do peche da finca. Ao principio coidei que sería da casa, mais por moito que mirei non din atopado o sitio onde podía estar, polo que deducín que era no muro e non na casa o seu lugar de situación orixinal.

Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración

Sen marchar do Freixo e seguindo na súa Igrexa Parroquial, imos ver hoxe outro exemplo de cruz riscada, neste caso moi singular polo lugar onde está gravada.




CRUZ RISCADA NO PINÁCULO DA ENTRADA AO ADRO DA IGREXA DE SAN XOÁN DO FREIXO.


Nun dos laterais da cancela pola que se accede ao adro da Igrexa de San Xoán do Freixo, atopámonos cun pináculo rematado nunha esfera e na que temos unha cruz riscada. Moi probable é que houbese outro no outro lateral da cancela, máis hoxe non existe, nin quedan restos, pois busqueinos e non os atopei, ou que fose o que falta no teito da Igrexa, pois, se cadra, foi onde estivo inicialmente, é dicir, no cumio do teito da igrexa, onde aínda hoxe vese un só na parte traseira. Está situada enriba do muro do adro, concretamente sobre dunha pedra de cantería, que pouco ten que ver coas pedras do resto do muro. Ten forma tronco-cilíndrica, composto por tres corpos; o inferior, máis aberto, e os outros máis pechados. (O inferior, leva unhas pedras pequena debaixo para lograr a horizontalidade. Sinal de que este non foi o seu emprazamento orixinal). Remata en esfera con cruz riscada. É unha cruz grega (brazos iguais) moi marcada, isto é, co rego moi profundo.

Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración

Situámonos nesta ocasión no Freixo, concretamente na súa Igrexa Parroquial, e atopámonos con esta cruz riscada única no noso concello.



CRUZ RISCADA NAS PEDRAS DA ARCADA DA PORTA DA IGREXA DE SAN XOÁN DO FREIXO.

A igrexa do Freixo, de por si, ten moita historia. Moita dela refléxase na súa entrada ou porta de acceso, onde nunhas columnas están representados os Montenegro. Nunha das pedras desta zona da entrada, atopamos esta cruz singular. É unha cruz riscada con dúas figuras, tamén riscadas, a xeito de eses simétricas e situadas a ámbolos lados do brazo inferior da cruz.

A pedra, que forma parte da arcada, ten como vetas por toda ela e non deixa apreciar ben a cruz, pois o riscado confúndese con elas.

Non é unha representación que se atope en máis lugares, que eu saiba é a primeira que atopo deste tipo no noso Concello. É curiosa a simetría do “s”. Ignoro se tiña algo que ver co resto da ornamentación que debeu de haber na entrada desta igrexa, e da que só quedan as dúas columnas e os restos dun saínte na parte superior da porta e dous anacos máis nos laterais.

Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración.

Ímonos hoxe ata a Parroquia de Ribadeume, alí, no adro da Igrexa chama a nosa atención un sarcófago de pedra e, a carón del, unha cruz sobre unha base cúbica, polo seu tamaño coincide cos chamados Cristos, que non deixan de ser cruces altas mais pequenas cos cruceiros e que, moitas delas, ás veces teñen algunha parte similar aos cruceiros.
Esta cruz ten no seu brazo vertical superior unha cruz riscada que é a de que imos falar hoxe. É o segundo caso co que nos atopamos dunha cruz dentro doutra cruz.

CRUZ RISCADA NO ADRO DA IGREXA DE RIBADEUME

No adro da Igrexa de Ribadeume, atopámonos cunha cruz ou Cristo enriba dun pedestal prismático, case cúbico. Mais neste caso non é esta cruz a que chama a nosa atención, senón a cruz que ten riscada dentro dela, concretamente no brazo vertical superior.

Semella ser unha cruz de calvario, aínda que desproporcionada, xa que a cruz é pequena con respecto ao triángulo ou base que semella o monte. Baixo dela as letras, tamén grandes en relación á cruz, JHS, tamén riscadas (Jesús Hombre Salvador).
Este Cristo está a carón do sarcófago que hai no adro da Igrexa Parroquial de Ribadeume, pola parte que da á pista.

Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración.

Dentro do noso casco urbano e fóra xa da Vila, tamén contamos con algún exemplar de cruz riscada no lintel da porta. Posiblemente antano, houbera moitos máis casos pero coas restauracións e novas edificacións (tirando as existentes) desaparecerían, Nesta ocasión contamos cun exemplar ben conservado.

CRUZ RISCADA NA CASA DE VILABOY, HOXE DE MANOLO ARES, NO Nº 18 DO REGO DO MUÍÑO.

No lintel da porta da casa que fora noutrora de Vilaboy e, hoxe, do xenro, Manuel ou Manolo Ares para os veciños, atopamos esta cruz riscada. É outro exemplo, dos poucos que hai no casco urbano, de cruz riscada no lintel da porta de acceso. Vai acompañada dunha inscrición relativa ao mestre construtor da casa, aos donos e a data de edificación. Na actualidade, para facilitar a súa lectura, esta inscrición está pintada de cor negra e di así:

MEISO (=ME HIZO) JOSE CABADA. PA-
RA ANTONIO BOUZA Y CASILDA. 1882

É unha cruz pequena, de brazos superiores curtos e case que iguais. Na parte baixa do brazo maior vertical leva unha base a xeito triangular.

Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración.

Trasladámonos hoxe a Bermui, parroquia de recente incorporación ao noso concello, e digo recente pero xa pasaron 40 anos da súa incorporación, concretamente o 16 de xaneiro de 1983 formalizouse dita incorporación, non so foi Bermui, tamén o foron: Ribadeume, San Pedro de Eume, Goente, A Faerira, Espiñaredo e San Xoán do Seixo (Seoane).

CRUZ RISCADA NA CASA Nº 1 DO LUGAR DE TRAS DO FEAL-BERMUI

No lugar de Tras do Feal-Bermui, na casa Nº 1, atopamos esta cruz riscada que, coma moitas delas, vai acompañada de inscrición. Está situada no lintel da porta de acceso á vivenda. A cruz é latina, brazos desiguais, cunha calidade de feitura media ao igual ca inscrición. Vai situada na parte superior do lintel. Os brazos semellan estar potenzados, mais non moi ben logrados estes remates. A inscrición refírese ao ano e tampouco está moi ben escrita, xa que a palabra AÑO, a letra A e a Ñ debe ser toda unha. Tamén a preposición “de” está escrita en minúscula e dando a sensación de que foi feita posteriormente.

A Ñ O d e 1 9 0 8

Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración.

Preto do Aparral, concretamente na Pedrafita, atopámonos esta cruz feita con moito esmero. Onde tamén puidemos ver un exemplar de reloxo de sol, elemento tamén do noso patrimonio pontés descoñecido.

CRUZ RISCADA NA CASA Nº 7 DA PEDRAFITA

Na casa que ten o número 7 da Pedrafita e no dintel da porta atopamoa esta cruz. Na casa propiedade de D. Benedito Filgueiras López. É unha cruz de tipo latino con dúas particularidades con respecto ás outras máis correntes: A primeira, é o brazo vertical superior que é moito máis longo cos horizontais; a segunda, é o remate do brazo vertical inferior que acaba a xeito potenzado.

Sitúase esta cruz no medio do dintel da porta da casa. É unha cruz simple, ben lograda e feita con finura e curiosidade. Cando estabamos a ollar esta cruz atopámonos cun exemplar de reloxo de sol, pertencente á mesma casa e citado no Nº 3 da revista Hume no artigo “Os reloxos de sol no concello de As Pontes de García Rodríguez”.

Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración.

Damos un salto no espazo do noso concello e imos ao Aparral, concretamente ao Aparral de Abaixo, onde a carón da pista atopámonos cun cruceiro de tipo incompleto e que contén unha pequena cruz riscada.

CRUZ RISCADA NO CRISTO DO APARRAL DE ABAIXO

Atopei esta cruz riscada ollando o cruceiro de tipo incompleto (ou “Cristo”) existente no cruce de camiños entre a pista do Aparral a Piñeiro e a que vai ao Tarrao. Na marxe dereita de dita pista indo dende As Pontes e ao pé doutro camiño que vai ao Aparral de Abaixo.

É unha pequena cruz riscada na parte onde comeza, aproximadamente, o brazo vertical inferior de dito cruceiro.

É unha cruz de tipo latina e simple. O tamaño é o común na maioría destas cruces riscadas.

É unha cruz dentro doutra cruz (cruceiro).

Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración.

Imos ao lugar de Gondré, que pertence á parroquia de Santa María de As Pontes. Atopámonos cun conxunto de cruces, concretamente catro

CRUCES RISCADAS NA CASA DO CAZADOR DO MARIÑANO-GONDRÉ

Estas catro cruces riscadas están situadas na segunda edificación, á dereita, segundo se entra no lugar do Mariñao, pertencente a Gondré.

Son un conxunto de catro cruces riscadas situadas na pedra da soleira da fiestra. Son cruces pequenas e de brazos case que iguais, potenzadas.

Aproximadamente no medio da pedra temos tres xuntas e seguidas, a da esquerda (segundo se mira) é a máis grande; a do medio é a máis pequena, e a da dereita é un chisco máis pequena ca da esquerda e máis grande ca do medio.

Xusto debaixo da do medio temos outra de tamaño semellante á máis grande das de enriba.

O material é pedra de ollo de sapo.
A casa é coñecida pola do Cazador do Mariñao, D. José Alejandro Otero Picos.

Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración.

Seguimos en Somede, nesta ocasión no lugar de Os Campos. Nunha casa que sería de estudo por algunhas das súas características, concretamente pola porta (semella medieval) en arco e algunha das súas pedras.



CRUZ RISCADA NO LUGAR DE CAMPOS-SOMEDE

No lugar de Campos, na parroquia de Somede, nunha casa da dereita da estrada. Neste sitio hai un grupo de casas e nunha que fai esquina e pola parte da tras da mesma está situada esta cruz. A casa xa está ruinosa e non se entra.
Chamou a miña atención por ser a única que atopei ata o de agora cabeza abaixo, isto é, en posición invertida. Descoñezo a causa real de dita posición, aínda que especulando poden ser varias: A primeira, e que se aproveitara a pedra doutro lugar e se invertida, posiblemente do lintel dunha porta. A segunda, que imite á cruz de San Pedro. A terceira, que fose posta neste xeito adrede con algún fin esotérico (mais esta última e divagación pola miña parte). Eu inclínome pola segunda, que sexa a cruz de San Pedro.

É unha cruz de brazos desiguais, é dicir, de tipo latina. Polo remate dos brazos, patada (rematada a xeito triangular). Está invertida, tendo o brazo curto cara abaixo e o longo cara arriba. Lembra a cruz de San Pedro na posición, agás polo remate dos brazos; mais a de San Pedro é unha cruz chamada capitata invertida, isto é, de tipo latina –brazos desiguais- con remate dos mesmos en forma recta e co brazo curto cara abaixo, por ser deste xeito como martirizaron a San Pedro en Roma, de aí o seu nome.

Dentro das cruces riscadas que teño observado, esta representa unha das de maior tamaño, tendo os brazos verticais uns 36cm. e os horizontais 30cm.

O que non se pode negar e que é especial e rara.

Texto e foto aportados por Xose María López Ferro, Cronista Oficial do Concello de As Pontes e director do Museo Etnográfico Monte Caxado, a quen agradecemos a súa colaboración.